Polski Instytut Praw Głuchych wystosował 23 stycznia 2025 roku petycję do Marszałka Sejmu RP w sprawie nowelizacji ustawy o radiofonii i telewizji. Celem inicjatywy jest zapewnienie pełnej dostępności mediów dla osób z niepełnosprawnościami poprzez stopniowe wprowadzanie udogodnień, tak aby do 2030 roku 100 procent programów telewizyjnych było dostępnych dla wszystkich widzów.
Dlaczego obecne przepisy są niewystarczające
Aktualne przepisy nakładają na nadawców obowiązek zapewnienia dostępności zaledwie 50 procent kwartalnego czasu nadawania programów dla osób z niepełnosprawnościami wzroku i słuchu. Ta luka sprawia, że miliony Polaków z dysfunkcjami narządów zmysłów są systematycznie wykluczane z pełnego dostępu do informacji i kultury.
„Nałożenie na nadawców programów telewizyjnych obowiązku zapewniania udogodnień na poziomie co najmniej 50 procent jest czynnikiem dyskryminującym osoby niepełnosprawne” – czytamy w petycji. Sytuację dodatkowo pogarsza Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z 17 maja 2022 roku, które umożliwia zwolnienie niektórych nadawców z tego obowiązku, co w opinii stowarzyszenia jest sprzeczne zarówno z Konstytucją RP, jak i Konwencją ONZ o prawach osób niepełnosprawnych.
Szczególnie problematyczny jest art. 18a ust. 2 ustawy, który daje KRRiT możliwość określania niższego niż wymagany udziału audycji z udogodnieniami dla osób z niepełnosprawnościami, a nawet zwalniania niektórych podmiotów z tego obowiązku całkowicie. Takie rozwiązanie stoi w jawnej sprzeczności z ideą równego dostępu do informacji.
W Polsce żyje około 4 miliony osób z dysfunkcjami narządu wzroku i słuchu, które czują się dyskryminowane i wykluczone społecznie przez ograniczoną dostępność do pełnej informacji i wiedzy w telewizji. Dla tych osób dostęp do napisów, tłumaczeń na język migowy czy audiodeskrypcji to nie luksus, ale podstawowe prawo gwarantowane przez Konstytucję.
Plan stopniowego zwiększania dostępności
Autorzy petycji proponują harmonogram stopniowego zwiększania dostępności programów telewizyjnych:
- 2026 rok – co najmniej 60 procent programów z udogodnieniami
- 2027-2028 – co najmniej 75 procent
- 2029 rok – co najmniej 85 procent
- 2030 rok – 100 procent
„Mamy świadomość tego, że zwiększanie udogodnień jest procesem, który musi być rozłożony w czasie” – podkreślają przedstawiciele Polskiego Instytutu Praw Głuchych. Jednocześnie zwracają uwagę, że dzięki dostępowi do nowoczesnych technologii i cyfryzacji, osiągnięcie 100-procentowej dostępności jest technicznie możliwe.
Proponowane zmiany obejmują wprowadzenie napisów (w tym napisów na żywo w programach informacyjnych i publicystycznych), tłumaczeń na język migowy oraz audiodeskrypcji. Każdy program produkcji własnej emitowany z tymi udogodnieniami w telewizji byłby dostępny w internecie z zachowaniem tych samych ułatwień.
W EKON popieramy tę inicjatywę, uznając, że pełna dostępność mediów jest fundamentalnym prawem każdego obywatela. Realizacja postulatów zawartych w petycji nie tylko przybliży Polskę do pełniejszego wdrożenia postanowień Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych, ale przede wszystkim umożliwi milionom Polaków pełne uczestnictwo w życiu kulturalnym i społeczno-politycznym kraju.
Zachęcamy wszystkich do poparcia tej ważnej inicjatywy, która jest krokiem w kierunku bardziej inkluzywnego i sprawiedliwego społeczeństwa.
